YAZAR: CANER BAŞAR

Frigler ölülerini tepe görünümündeki tiümülüslere, kaya mezarlarına ve toprak mezarlara gömerlerdi. Lidyalılar'ınn tümülüslerinden mezar odasının ahşap oluşu ile ayrılan Firig tümülüsleri, Gordion yakınlarında çok sayıda, Ankara'da (20 kadar tümülüs) Anıtkabir ve ODTÜ kampüsü çevresinde, Dinar-Afyon, Lykia/ Elmalı’da, Tyna'da, Niğde/ Bor, Ulukışla yakınında saptanmış ve incelenmiştir. Tepenin yüksekliği, tümülüslerin mezar odalarındaki ölü hediyelerinin zenginliği ve çeşitliliği gömülen kişinin önemini ve sosyal statüsünü göstermekteydi. İçlerinde çoğu zaman zengin mezar armağanları da bulunmaktaydı. Kaya mezarlarından bir kısmının cephesi ise Afyon/ Arslantaş, mezarında oldugu gibi süslüydü. Gordion’da Vadiyi çevreleyen yamaçlarda İÖ 8. yüzyılın son döneminden kalma 100 kadar mezar tümülüsü bulunmaktadır. Tümülüs, bir mezarın üzerine toprak yığarak oluşturulan tümsektir. Frigler ölülerini, dikdörtgen biçiminde kazılmış ahşap mezar odalarına ölü armağanlarıyla birlikte çatıyı, kapattıktan sonra gömerlerdi. Sonradan mezarın üstü iri taslarla, toprak ya da kille tümüyle örtülürdü. Mezar odasının üzerine yığılan tepenin yapımında dayanıklılığı, arttırıcı kurallara uyulması zorunluydu; aksi takdirde binlerce ton ağırlığındaki toprak yığınının ahşap mezar odasının üzerine yapacağı baskıyı önlemek olanaksızdı. Bu mezarlar günümüzde açıldığında çıkan ahşap yapının çok iyi korunmuş olduğu görülmektedir. Bu tümülüslerin en büyüğü yaklaşık 300 metre çaplı, aşınmasına karşın günümüzde 53 metreye ulaşan (aslında daha yüksekti, erozyonla alçaldı.) yüksekliğiyle etkileyici bir görünümdedir. 3750 yılık ardıç tomruklarla desteklenen, çam ağacından yapılmış ahşap mezar odası ile de dünyada tek örnektir. M.O.8. yüzyılda yapılmıştır. Bu tümülüs 69 m.’lik Lidya tümülüsünden (Alyattes'in mezarı) sonra Anadolu'nun ve antik dünyanın ikinci büyük tümülüsüdür. Uzun yıllar Gordion' da kazı yapan Prof. Dr. Rodney S. YOUNG başkanlığındaki kazı ekibi, 300 m çapındaki tümülüsün eteğinde açtığı tünel ile ardıç tomruklardan oluşan mezar odasına ulaşır. Bu Eskiden ormanlarla kaplı Orta Anadolu’da tahribatın geçmişi konusunda önemli kanıtlardan biridir.

Büyük tümülüsün mezar odası diğer örneklerden farklı olarak toprak içinde değil toprak yüzeyindedir. Odayı 80 cm. kalınlığında dev kireçtaşı: bloklar ayakta tutar. Bu kalın duvarla odanın arasında küçük taşlar yer alır. Mezar 5.25*6.75 ebadında 3.25m yüksekliğinde 4 tarafı kapalı ahşap yapıdadır. Çatı ise yine ahşap malzemeyle kapatılıp üzerine 25cm kalınlığında kil tabakasıyla yalıtılmıştır. Tomruk duvarları delen Young mezar odasına girdiğinde 169 adet tun ve bakir kap 15 adet çeşitli mobilya, elbiselerde kullanılan büyük boy 175 adet tunç çengelli iğne yani fibula ve karyola üzerinde yatan kral ile karşılaşır. Midas’ın ayağında işlemeli çizme veya potinleri 6 adet fibula ile tutturulmuş 2 kat giysisi vardır. İncelemelere göre 60 yaş civarında öldüğü sanılan 159 cm uzunluğunda kralın üstü 21 kat kumaşla örtülmüştür.

Midas’ın özel eşyalarının dışında atı, zırhı ve kılıcıda mezar odasına konulmuştur. Yapılan çalışmalar sırasında ilgililerce var olduğu söylenen Midas'a ait vücut iskeletinin kaybolduğu iddia edilir. 1992 yılından başlayarak üzerinde çeşitli araştırmalar yapılan kafatası ise bugün layık olduğu yer olan Ankara Anadolu Medeniyetleri müzesinde sergilenmektedir. Yerel Gordion Müzenin hemen batısında bulunan bir başka tiümülüs (Koerte No. I) ile müzenin doğusunda bulunan bir çocuk mezarı (P Tumülüsu), büyük tümülüs ile bir üçgen oluşturmaktadır. İki mezar da 8.yy sonlarına ait olup, tarih olarak birbirine yakındır ve yine tarih olarak büyük tümülüse de tarih uzak görünmemektedir. Mezar sahiplerinin üçü de muhtemelen Frig kraliyet ailesinin yeleri olup birbirleri ile bağlantılıdırlar. Bu mezarlara ve diğer tümülüslere ulaşmamış olsaydık Friglerin krallar yada kral çocuklarının mezarlarına oyuncaklar, tunç kaplar içinde tereyağı, kuşbaşı et gibi yiyeceklere koyarak Öteki dünyaya uğurladıklarını özetle ölülerine verdikleri değeri ve onlara gösterdikleri saygının boyutunu hiçbir zaman öğrenemeyecektik.

DEVAMI SALI GÜNKÜ SAYIMIZDA...