Tios antik kenti ile ilgili olarak efsanelere göre milattan önce 7.yüzyılda kurulduğu söylenmektedir. Atik kent birçok isimle anılmıştır. Bu isimler Tios, Tieion, Tianon ve Tium isimleridir. Yeniden yapılmış ve bir ticaret yeri veya balıkçı şehri olarak yaşamını devam ettirmiştir. Tios Antik Kenti Bizans döneminde ise milattan sonra 5.yüzyılda din açısından büyük rol oynamış ve önemli bir yere sahiptir. Selçuklu, Osmanlı zamanlarında ise giderek değerini kaybetmiş ve balıkçı köyü olmuştur.
Filyos Belediyesi’ne bağlı olan bu antik kentin üzerinde ise, Orta Çağ’dan, Roma ve Bizans zamanlarında olan kale, sahil surları, su kemeri, döneme ait tiyatro, savunma kalesi ve farklı birçok mezar bulunmaktadır. 2006 yılından itibaren Tios antik kentte başlayan kazım çalışmaları günümüzde halen devam etmektedir. Tios Antik Kentinde bulunan kalede Helenistik döneme ait çanak çömlek tarzı o döneme ait birçok eşya çıkarılmış ve bu şeklide o zamanlar yapılan ticaretin ne kadar zengin olduğu anlaşılmıştır. Sahilin hemen kıyısında bulunan antik kentte sondaj çalışmaları sonucu Helenistik dönemden kalma duvarlar, Roma Bizans dönemine ait yapılar ve Roma dönemine ait sikkelerde bulunmuştur. Su kemerinde ise, çeşme bulunmuştur.
Tiyatro bölümünde ise yapılan çalışmalarda ortaya çıkan mermer heykel parçalarına rastlanmış ve ayrıca uzmanlar buluntuların çizimine devam etmektedir.
Tios Antik kenti Türkiye’nin Karadeniz bölgesindeki ilk ve tek antik kenti olma unvanını elinde tutmaktadır. Yapılan çalışmalar Karadeniz Bölgesi’nin de arkeolojik olarak ne kadar büyük önem taşıdığını ortaya koymuştur.
ÇAĞRI ARCAKLIOĞLU
