Hacı Bayram Tekkesi'nin oğlu şeyhlerinden Mehmet Tayyip Baba'nın (ölümü 1920) annesi Nezihe Hanım için 19. yüzyılın sonlarına doğru inşa ettirilen bu çeşme, hem Osmanlı tarihinin zarif izlerini hem de dönemin sosyal ve kültürel anlayışını yansıtıyor.
YOK OLMA TEHLİKESİYLE KARŞI KARŞIYA KALDI
Nezihe Hanım Çeşmesi, 1925'te tekke ve zaviyelerin bağlantısına ilişkin yayın yasağını takiben, Hacı Bayram Camisi'ne bağlı tekkenin kapatılmasının ardından pek çok yapıyla birlikte yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kaldı.
Ancak o dönemdeki onarımlar ve onarımlarla, bu değerli mimari özellikler korunabilmiş ve çürümeye kadar ulaşabilmiştir. Cumhuriyet döneminde çeşme, eski fotoğraflarda “Hacı Bayram Çeşmesi” olarak anılıyor. Bu da, çeşmenin sonunda halk arasında farklı reklamlarla anıldığı ve çeşitli dönemlerde farklı etkinlikleri taşıdığını gösteriyor.
OSMANLI MİMARİSİNİN İHTİŞAMI
Nezihe Hanım Çeşmesi, özellikle Osmanlı İmparatorluğu'nun II. Mahmut dönemi (1808-1839) ve Tanzimat'ın ardından imparatorluk üslubunun izlerini süreceklerdi. Yapı, mimari açıdan oldukça özenli işlenmiş detaylarla bezeli olup, onun bir öğesi Osmanlı döneminin zarif ve estetik anlayışını yansıtıyor.
Çeşmenin en dikkat çekici özelliği, başlangıçta sona mavi çini kaplamayla zenginliği olan basık kemerli alınlık kısmıdır. Bu renk ve doku, Osmanlı'dan izlenen klasik bir motifin modernize edilmiş halidir. Alınlık kısmının ortasında ise çeşmenin kitabesi yer alıyordu, ancak ne yazık ki çürümemiştir.
Nezihe Hanım Çeşmesi'nin ön kısmında kullanılan sütunlar, İmparatorluk üslubunun özelliklerindedir. İki sütunun, üçgen ya da yuvarlak biçimli alınlığa destek verdiği bu tasarım, yapısı zarif bir denge ve simetri katıyor. Ayrıca çeşmenin gövdesinin üst kısmındaki kuşaklardan oluşan bir motif bulunuyor.
Çeşmenin ana bölümünde yer alan çiçek desenli çini paneller, toplamda 25 parçadan oluşan ve birleştirilmiş bir örnek tasarım sunuyor. Bu motifler, Osmanlı akışıyla uyumlu olarak mavi tonlarında işlenmiş ve açık görsel bütünlüğünü tamamlıyor.
ANKARA'NIN ÖNEMLİ KÜLTÜREL MİRASI
Nezihe Hanım Çeşmesi, mimari zarafeti ve tarihi değeriyle Ankara'nın önemli kültürel miraslarından biridir. Çeşme, zaman içinde pek çok onarımın geçirilmiş olmasına rağmen, halen bölgedeki en önemli yapılar arasında sayılıyor. Ankara çeşmeleri içinde en gösterişlilerden biri olduğu anlaşılan yapının kitabesi günümüze ulaşmamıştır. Çeşmenin korunması ve onarımı, başkent Ankara'nın tarihi yapısının korunması adına önemlidir.
Nezihe Hanım Çeşmesi, aynı zamanda bir dönemsel sosyal yapısı ve Osmanlı İmparatorluğu'nun sanatsal anlayışına ışık tutmaktadır. Ankara’nın en gösterişli çeşmelerinden biri olan Nezihe Hanım Çeşmesi, caminin 1941 yılı restorasyonu sırasında yerinden kaldırılmıştır. Çeşmenin replikası günümüzde orijinal yerinden farklı olarak Hükümet Caddesi’ne açılan bir noktada yer alıyor.
