Şirin ve tarihi bir ilçeye sahip olan Ayaş evleri turizm açısından ilgi odağı olmaya devam etmektedir. Geleneksel mimaride taşıyıcı sistem ahşap karkastır ve temel malzemeler arasında ahşap, taş ve kerpiç bulunana Ayaş evleri mimari özellikleri ile dikkatleri üzerine çekmektedir. Ayaş evleri hangi mahallelerde yoğunlaşmıştır? Ayaş evlerinin yapısı nasıldır?
Ankara'nın batısında, Ankara-Adapazarı yolu üzerinde konumlanan şirin ve tarihi bir ilçe olan Ayaş, geçmişten günümüze birçok medeniyetin etkisi altında kalmıştır. Hititler, Frigler, Galatlar, Romalılar ve Bizanslılar bu bölgede izler bırakmıştır. Ayaş, Ankara'ya 57 km uzaklıktadır.
AYAŞ EVLERİ HANGİ MAHALLELERDE YOĞUNLAŞMIŞTIR?
Ayaş, zengin kültür mirasına ev sahipliği yapmaktadır. İlçede, çarşı çevresi ve kuzeydeki vadi yamaçlarında toplanmış 250'ye yakın cami, çeşme, konak ve sivil mimarlık örneği bulunmaktadır. Tescillenmiş yapıların çoğu, Hacımemi, Dervişimam, Camiatik, Hacıveli, Ömeroğlu, Şeyhmuhittin gibi mahallelerde yoğunlaşmıştır.
Ayaş evleri genellikle 2-3 katlıdır, nadiren ara kat içerirler. Bazı özel evlerde ise ara katlar zemin kat ile birinci kat arasında yer alır. İncipınar Sokak ve Fındıklı Sokak'taki tescillenmiş yapılar, bu örneklere güzel birer örnektir.
Geleneksel mimaride taşıyıcı sistem ahşap karkastır ve temel malzemeler arasında ahşap, taş ve kerpiç bulunur. Ahşap karkas, evlere geleneksel Türk evlerinin özgün karakteristiklerini kazandırır. Bu mimari tarz, Doğan Kuban'ın ifadesiyle "Anadolu'nun kıyıları ile orta yayla arasında" yayılan bir yapı tekniğini temsil eder.
AYAŞ EVLERİNİN YAPISI NASILDIR?
Evlerin birçoğu avlulu yapıdadır. Bazı avlulu evlerin girişi sadece avludan, bazılarının ise hem avludan hem de cadde tarafından yapılmaktadır. Genellikle 2-3 katlı olan evlerin zemin katında ahır, kiler, tuvalet gibi servis alanları bulunurken, üst katlar asıl yaşama alanını oluşturur.
Evlerin iç düzenlemesi genellikle iç avlu etrafında odaların düzenlenmesini içerir. Geleneksel Ayaş evlerinin büyük çoğunluğu iç avlulu plana sahiptir. Ancak, bazı evlerde ısınma sorunu nedeniyle sofaların bir kısmı ahşap bölme duvarlarla bölünmüştür.
Özellikle avlulu ve bahçeli evlerde, özgün yapıda tuvaletler genellikle açık alanda bulunsa da zaman içinde iç mekanlara taşınmıştır. Bu nedenle, birçok yapıda sonradan tuvalet-banyo gibi eklemeler yapılmıştır.
Ayaş'ta, geleneksel Türk evlerinde olduğu gibi "oda" önemli bir mekan olarak kabul edilir. Konutların çoğunda en az bir odada yüklük, ocak ve gusülhane gibi düzenlemeler bulunur. Oda içerisindeki ahşap dolaplar genellikle süslemelidir. İç avlunun her iki ucu genellikle sokağa bakar; ancak bazı evlerde bir uç sokağa, diğer uç avluya bakar. Ayaş evleri, geçmişin izlerini taşıyan ve bölgenin kültür mirasını yansıtan eşsiz örneklerdir.
Geleneksel Türk evlerinin temel yapım malzemesi olan ahşap, özellikle ahşap çatkı yöntemi ile inşa edilen yapılar için kilit bir unsurdur. Bu yöntem, sadece geleneksel bir uygulama olmanın ötesinde, Anadolu'nun geniş ormanlık alanlarına ve bölgenin deprem riskine karşı hafif malzemelerin tercih edilmesi ihtiyacından kaynaklanmaktadır. Aynı zamanda ahşabın diğer yapı malzemelerine göre daha esnek ve işlenebilir olması, bu malzemenin tercih edilmesinde etkili bir faktördür.
AHŞAP KARKAS YÖNTEMİ VAZGEÇİLMEZ BİR ROL OYNAMAKTADIR
Ayaş'ın geleneksel mimarisinde, taşıyıcı sistemin ana unsuru olan ahşap karkas yöntemi vazgeçilmez bir rol oynamaktadır. Ahşap malzeme, kat döşemelerinden tavan kaplamalarına, kapılardan pencerelere, duvar çatkılarından çatılara, kat silmelerinden dolaplara kadar birçok yapı öğesinde kullanılmaktadır. Bölgedeki ormanlar ve ağaçlık alanlar, ahşap malzemenin kolayca temin edilmesine olanak sağlamıştır. Beypazarı çevresinden getirilen Sarıçam, Güdül çevresinden getirilen Karaçam, ve Ayaş civarındaki Söğüt ve Kavak ağaçları, yapı inşasında kullanılan ana ahşap türleridir.
Bu geleneksel yapı malzemesi, sadece dayanıklılığı ve sağlamlığı ile değil, aynı zamanda bölgenin iklim ve coğrafyasına uygunluğuyla da öne çıkmaktadır. Ahşap, Ayaş'ın tarihî evlerinde kullanılan temel malzeme olarak, bölgenin kültürel mirasını ve yapı geleneğini yansıtan önemli bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır.
Ayaş'ın geleneksel evlerinde dış cepheler genellikle beyaz badana ile kaplanmış olup, sarı, mavi ve turuncu gibi renkler de kullanılmaktadır. Sokak boyunca çıkma yapılmış olan evlerin çoğunda, giyotin pencere tarzında tasarlanmış pencereler bulunmaktadır; ayrıca, bazı pencereler kafeslidir.
Evlerin çatıları neredeyse tamamı ahşap çatı yapısına sahiptir ve genellikle alaturka kiremit ile kaplanmıştır. Zaman içinde bazı evlerde kiremitlerin bozulması sebebiyle yenileriyle değiştirilmiştir. Çatılar, benzer bir bakım ve onarım sürecinden geçirilerek yeniden yapılmıştır.
Ayaş'ın geleneksel ev mimarisi, dış cephe renkleri ve çatı kaplamalarındaki detaylarla karakterize edilmektedir. Bu evlerin dış tasarımı ve çatı yapısı, bölgenin kültürel mirasını yansıtarak estetik bir zenginlik sunmaktadır.
HABER: KARDELEN ÇIKMAZ
