Uluslararası Ticaret Merkezi’nin (ITC) verilerine göre dünyada yaklaşık 3 milyon ton zeytinyağı üretiliyor. Türkiye ise yılda 300 bin ton zeytinyağı üreterek en çok katkı sağlayan ülkeler arasında yer alıyor. Bu üretim sayıları son yıllarda tüm yurtta ve dünyada hissedilen sıcaklıklar nedeniyle azalmaya başladı.
Uzmanlara göre, iklim değişikliğinin neden olduğu aşırı sıcak ve bölgelere göre değişen aşırı soğuklar zeytin ağaçlarının kurumasına yol açtı. Azalan zeytin ağaçlarıyla üretim azalarak sofralık zeytin ile zeytinyağı fiyatlarının artmasına neden oldu. Ankara Üniversitesi Gıda Güvenliği Enstitüsü Müdürü Mücahit Taha Özkaya, konuya ilişkin İHA’ya açıklamalarda bulundu. Özkaya, dünyada zeytinyağı üreten ülke sayısının sadece 10 olduğunu söyledi. Bu ülkelerin Akdeniz Havzası içerisinde yer almasına dikkati çeken Özkaya, söz konusu ülkelerin dünyadaki zeytinyağı üretiminin yüzde 90’ını ürettiğini kaydetti.
“ÜRETİLEN ZEYTİNYAĞININ YÜZDE 75’İNİ 8 ÜLKE TÜKETİR”
Türkiye’nin bitkisel yağ ihtiyacına da değinen Özkaya, yılda 2,5 milyon bitkisel yağ ihtiyacı olduğunu belirterek, “Üretilen zeytinyağının yüzde 75’ini 8 ülke tüketir. Bu ülkelerin nüfusu da dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 5’ini oluşturur. Şu an dünyada dış ticarette kullanılan zeytinyağı miktarı 1 milyon ton. Param var ben çok zeytinyağı almak istiyorum diye düşünseniz de alacağınız zeytinyağı miktarı 1 milyon ton. Şu anda dünyada en büyük zeytinyağı ithalatçısı ABD, yaklaşık 300 bin ton zeytinyağı alır ve tüketir. Oysa ABD’nin çok daha fazla bitkisel yağa ihtiyacı vardır. Bugün dünyadaki zeytinyağı miktarını 3 milyon tondan 6 milyon tona çıkarabilmek için bir bu kadar daha ağaç dikmek gerekiyor. Bunu da en az 15 yıl beklememiz gerekiyor” ifadelerini kullandı.
Özkaya, zeytin ağaçlarının en büyük düşmanının iklim değişikliği olduğunu kaydetti. Aşırı soğuk ve aşırı sıcakların zeytin ağaçlarının çiçeklerini öldürdüğünü aktaran Özkaya, şu ifadelere yer verdi:
“Zeytincilikteki en büyük sıkıntılardan bir tanesi ekolojidir. Zeytin iklim değişikliğine karşı dayanıklı. Bugün sahra çölünde 25 metre aralıklarda dikilmiş zeytin ağaçları var. Hiç sulama yapılmadan büyüyor. Sahrada yağmur yok. Gece ve gündüz farkından dolayı yoğunlaşmayla 150 milimetreye yakın yağışa yakın nem oluşur. Zeytin ağacı bundan faydalanır ve büyür. Meyve verir. Zeytin ağacını 600 ve 1000 milimetreye yakın yağış alan bir yerde yetiştirebilirsiniz. Zeytin ağaçları alıştığı su rejimini ister. Bunları bulamadığı zaman kuruma meydana gelir.”
"ÇİÇEKLERİN YANMASI BEKLENİYOR"
2019 yılının mayıs ayında zeytin ağaçlarının çiçeklerinin aşırı sıcaklardan dolayı yandığı hatırlatmasında bulunan Özkaya, aynı durumun önümüzdeki yıllar içerisinde beklendiğinin altını çizdi. İspanya’daki hava sıcaklığının 45 dereceyi görmesiyle zeytin ağaçlarının zarar gördüğüne dikkati çeken Özkaya, “Bu senede buna benzer bir durum bekleniyor. Çiçeklerin yanması bekleniyor. Bazı çiçeklerin çıkışı mayıs ve haziran ayının içinde. O dönemde şiddetli yağmurların yağması söz konusu olur veya sürekli yağmur yağarsa tozlanma meydana gelmez. Çiçek tozları uçmaz ve yine sıkıntı yaşarız. Eğer soğuk olursa bu sefer soğuktan çiçekler yanar. Yani her halükarda zeytin ağacı iklimden etkilenen bir ağaç. Kurumanın temel sebebi çiçeklerin kurumasıdır. Ağaçlarda kuruma pek fazla olmaz” diye konuştu.
“KIŞ DÖNEMİNDE ZEYTİN AĞACI DİNLENMEYE GİRDİĞİNDE TAŞINABİLİR”
Ankara Üniversitesi Gıda Güvenliği Enstitüsü Müdürü Mücahit Taha Özkaya, zeytin ağaçlarının bulundukları yerden başka bir bölgeye taşınmalarında problem olmayacağına işaret ederek, “Toprakta yumrusu varsa eğer yumrusuyla birlikte taşırsınız. Yoksa eğer toprağın altındaki kök sistemini bozmadan çok rahat taşıyabilirsiniz. Kış döneminde zeytin ağacı dinlenmeye girdiğinde taşınabilir. Gittiği yerde çok rahat büyüyebilir ve eski canlılığına kavuşabilir” dedi.
İHA
