Türkiye’nin tarihi mirasını koruma mücadelesi, tarihi eser kaçakçılığıyla uzun yıllardır süregelen bir sorunla şekilleniyor. Osmanlı döneminde 1869, 1874, 1884 ve 1906 yıllarında yürürlüğe giren Âsâr-ı Atika Nizamnameleri ile yurt dışına tarihi eser kaçırılması yasaklansa da, Anadolu’nun paha biçilmez kültür varlıkları başta define avcıları aracılığıyla olmak üzere eserler çeşitli yollarla yurt dışına kaçırıldı. Ülkemizden kaçırılmış birçok tarihi eser, dünyanın ünlü müzeleri ile özel koleksiyonlarında sergilenmekte veya ünlü müzayede evlerince halen satışa sunulmaktadır.
TARİHİ ESERLER YURT DIŞINA KAÇIRILDI
Anadolu’nun ilk arkeolojik kazılarının başladığı 1857 yılından itibaren, özellikle Konya ve çevresi, Selçuklu Darülmülk'ü olarak yabancıların hedefi haline geldi. Almanya’nın Konya Konsolosu Dr. J.H. Loytved’in, bölgedeki eserleri fotoğraflayarak oluşturduğu "Konya Kataloğu", Avrupa’daki koleksiyonerler arasında büyük bir talep yarattı. Bu katalog daha sonra Avrupa ya servis edilmiştir. Avrupa'daki oryantalist dünyanın eserlerine igisi olan koleksiyonerler, o dönemin gezginleri aracılığıyla bu eseneri sipariş etmeye ve eserlere ulaşmaya başarmışlardır. Ülkemizden giden o eserler yabancı ülkedeki ünlü müzelerde ya da özel koleksiyonlarda sergilenmeye başladı.
ÇATALHÖYÜK'ÜN TARİHİ MİRASI GERİ DÖNDÜ
Son yıllarda Türkiye, kültürel mirasını geri kazanmak adına uluslararası alanda önemli bir mücadele veriyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2022 ve 2023 yıllarında ABD Manhattan Bölge Savcılığı ve İç Güvenlik İstihbarat Birimi ile yaptığı iş birliği sayesinde toplam 44 tarihi eseri Türkiye’ye kazandırdı. Bu eserler arasında Konya’nın Çatalhöyük kökenli ana tanrıça heykelciği de bulunuyor. M.Ö. 6000 yılına ait olan ana tanrıça heykelciği, yıllarca Shelby White koleksiyonunda yer aldıktan sonra Türkiye’ye iade edildi. İlk olarak Medeniyetler Müzesi’nde sergilenen eser, ardından Konya Çini Eserler Müzesi olarak kullanılan Karatay Medresesi'ne getirildi. Bu özel ve küçük eser, yerli ve yabancı turistler tarafından kaçırıldığı yer olan Konya'da tekrardan görülebiliyor.
