Türkiye İstatistik Kurumu tarafından yayımlanan 2024 yılı Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması, ülkedeki yoksulluk ve sosyal dışlanma oranlarının endişe verici seviyelere ulaştığını gösteriyor. Araştırmaya göre, eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert medyan gelirinin yüzde 50'si dikkate alınarak hesaplanan yoksulluk oranı 2024 yılında yüzde 3,6’ya yükseldi.
EĞİTİM DÜŞTÜ, YOKSULLUK YÜKSELDİ
Yoksulluk oranlarındaki bu artış, eğitim seviyesinin büyük bir rol oynadığını bir kez daha gözler önüne seriyor. Araştırma, okul bitirmeyenlerin yoksulluk oranının yüzde 24,7’ye ulaştığını, lise altı eğitimlilerin ise yüzde 13,6’sının yoksulluk sınırının altında olduğunu belirtiyor. Lise ve dengi okul mezunları arasında ise bu oran yüzde 7,4’e düşerken, yükseköğretim mezunlarında yoksulluk oranı sadece yüzde 2,7 olarak tespit edildi.
SOSYAL DIŞLANMA RİSKİ HER 3 KİŞİDEN 1'İNİ ETKİLİYOR
Araştırma, sosyal dışlanma riskinin de arttığını gösteriyor. Türkiye’de her 3 kişiden 1’inin, yoksulluk ve sosyal dışlanma ile karşı karşıya olduğu tahmin ediliyor. Bu, toplumun büyük bir kesiminin, sadece maddi yoksunluk değil, aynı zamanda sosyal hayattan da dışlandığını ve toplumsal eşitsizliklerin derinleştiğini ortaya koyuyor.
Hanehalkı büyüklüğü ve kompozisyonu göz önüne alındığında, tek kişilik haneler yoksulluk oranı en düşük olan grupta yer alırken, çekirdek aile bulunmayan birden fazla kişiden oluşan hanelerde ise yoksulluk oranı önemli ölçüde artmış durumda. Özellikle, evde birden fazla kişi bulunmasına rağmen yeterli gelir elde edilememesi, bu hanelerdeki bireylerin yaşam kalitesini ciddi şekilde düşürüyor.
HANELERİN YÜKÜ ARTIYOR
Konut masrafları, 2024 yılı itibarıyla Türkiye’de hanelerin en büyük ekonomik yüklerinden biri haline geldi. Araştırma, hanelerin yüzde 56,8'inin, konut masrafları dışında borç veya taksit ödemesi yaptığını ve bu ödemelerin çoğu için yük oluşturduğunu belirtiyor. Hanelerin büyük kısmı, özellikle kira, konut kredisi ve diğer borçları ödemekte zorlanıyor. Konut masraflarının hanelere yük getirdiği oran geçen yıla göre yüzde 3,9 azalarak yüzde 13,6’ya düşerken, masrafların biraz yük getirdiği hanelerin oranı yüzde 4,7 arttı ve yüzde 71,2'ye ulaştı. Bu da Türkiye’de konut edinmenin ve konut masraflarını karşılamanın giderek daha fazla zorlaştığını gösteriyor.
BÖLGESEL EŞİTSİZLİKLER VE YOKSULLUK FARKLARI
Türkiye’deki bölgesel yoksulluk oranları da dikkat çekici farklılıklar gösteriyor. İBBS 2. düzey bölgelerine göre yapılan hesaplamalar, en yüksek yoksulluk oranlarının TR71 (Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir) ve TR82 (Kastamonu, Çankırı, Sinop) bölgelerinde olduğunu ortaya koyuyor. TR71 bölgesinde yoksulluk oranı yüzde 14,6, TR82 bölgesinde ise yüzde 12,3 olarak hesaplandı. Diğer taraftan, yoksulluk oranının en düşük olduğu bölgeler ise TRC1 (Gaziantep, Adıyaman, Kilis) ve TRC2 (Şanlıurfa, Diyarbakır) bölgeleri. TRC1 bölgesinde yoksulluk oranı sadece yüzde 4,7, TRC2 bölgesinde ise yüzde 6,4 olarak belirlendi.
ÇOCUKLAR YOKSULLUKTAN EN FAZLA ETKİLENEN GRUP
Yoksulluktan en fazla etkilenen grup ise çocuklar. 0-17 yaş grubunda yoksulluk oranı yüzde 38,9’a yükseldi. Bu oran, gelecekteki nesillerin yaşam kalitesini tehdit ediyor ve eğitime yapılan yatırımların, çocukların ekonomik güvenliğini sağlamak adına büyük bir önem taşıdığını gösteriyor. Çocuklar, eğitim ve sağlık hizmetlerine erişim konusunda yaşadıkları sıkıntılarla birlikte, gelecekteki sosyal hareketliliklerini de ciddi şekilde etkileyebilecek bir yoksulluk döngüsüne girmektedir.
SÜREKLİ YOKSULLUK ARTIYOR
Araştırma, sürekli yoksulluk oranlarının arttığını da gösteriyor. 4 yıllık panel veri kullanılarak hesaplanan sürekli yoksulluk oranı, 2024’te yüzde 13,7 olarak tespit edildi. Bu, aynı zamanda son 4 yıl boyunca, en az iki yıl boyunca yoksulluk sınırının altında kalan fertleri kapsıyor. Sürekli yoksulluk, bireylerin sosyal ve ekonomik açıdan iyileşmelerinin zor olduğunu ve yoksulluktan çıkabilme şanslarının oldukça düşük olduğunu ortaya koyuyor.
TÜRKİYE'NİN YÜZDE 30'U ISINMA SORUNU YAŞIYOR
Türkiye'deki haneler, sadece gelir değil, temel yaşam ihtiyaçlarını karşılamada da ciddi zorluklarla karşı karşıya. Araştırmaya göre, Türkiye'nin yüzde 30,2’si, evlerinde izolasyon eksikliği nedeniyle ısınma sorunları yaşarken, yüzde 26,8’i beklenmedik harcamaları karşılayamıyor. Ayrıca, yüzde 59,6’sı eskimiş mobilyaların yenilenmesi gibi temel ihtiyaçları bile karşılayamadığını belirtiyor.
