Başkent Ankara’nın tahıl ambarı, Anadolu Platosu’nun kalbi ve merkeze en yakın ilçe olan Polatlı, tarihi ve kültürel zenginlikleriyle dikkat çekiyor. Polatlılıların bile belki de hiç bilmediği veya üzerinde düşünmediği bu kentin isminin kökenini araştırdık.
Polatlı, Türkiye’nin en verimli tarım arazilerine sahip ilçelerinden biri olup, son yıllarda Gordion Antik Kenti ile yerli ve yabancı turistlerin uğrak yeri haline gelen Ankara'nın oldukça fazla nüfusa sahip bir ilçesi.
Polatlı, tarihî ve kültürel zenginlikleriyle dikkat çeken bir ilçe olmasının yanı sıra, Osmanlı dönemine ait önemli belgelerle de isminin kökenine dair derin izler barındırıyor. İlçenin tarihî geçmişi ve önemli yerleşim yerlerine dair bilgiler, Osmanlı Tapu Tahrir Defterleri ve arkeolojik araştırmalar ışığında gün yüzüne çıkıyor.
1530 yılı Tapu Tahrir Defteri'ne göre Sivrihisar hudutlarında yer alan ve Bacı kazasına bağlı olan Ulu-Yörük kabilesine mensup üç ayrı "Polad" cemaatinin nüfus ve vergi kayıtları dikkat çekmektedir. Bu üç cemaat, toplamda 28 hane ve 168 nüfusa sahiptir. Aynı belgelerde, günümüzde Sincan ilçesine bağlı bir köy olan "Poladlar" cemaatinin iki ayrı grubu olduğu, toplamda 68 hane ve 395 nüfusu barındırdığı belirtilmiştir. Bu cemaatlerin geliri ise Anadolu Beylerbeyi’ne aittir.
Osmanlı Tapu Tahrir Defterlerinde "Polatlu" ve "Polatluca" adında bir kalenin varlığı zikredilir. Bu kalenin yıllık geliri, Akyüz, Karalar, Büğdüz, Susaköy ve mezrea-i Ayal gibi yerleşim yerlerinin gelirleriyle birlikte Polatlı Kalesi’nin hizmetinde bulunan kişilere tahsis edilmiştir.
İLÇENİN KİMLİĞİNE IŞIK TUTUYOR
Polatlı’nın tarihî ve kültürel zenginlikleri, Osmanlı belgeleri ve arkeolojik buluntularla gün yüzüne çıkarken, bu derin geçmiş, ilçenin bugünkü kimliğine de ışık tutuyor. Polatlı, tarihî mirasıyla geçmişin izlerini taşımaya devam etmeyi sürdürüyor.
Polatlı’ya ait en eski kayıt, 1860 yılında Menteşe köyünün bugünkü Polatlı ilçesinin 3 km güneyinde bulunan Sivritepe eteğinde yerleştiğini, daha sonra ise bugün Zafer mahallesi olarak bilinen bölgeye taşındığını belirtir.
Günümüzde İstiklal mahallesi olarak bilinen Eskipolatlı köyünün ne zaman kurulduğuna dair kesin bilgiler yoktur. Ancak, İstiklal mahallesi ve Menteşe köyünün Polatlı’nın ilk yerleşim yerleri olduğu bilinmektedir.
Polatlı’nın asıl tarihi, 1892 yılında İstanbul-Ankara demiryolunun ilçeden geçmesi ile başlar. O dönemde Polatlı, Menteşe Muhtarlığı (Zafer mahallesi), Eskipolatlı Köyü (İstiklal mahallesi) ve tren istasyonu çevresindeki yapılardan oluşmaktaydı. Tren istasyonu çevresinde inşa edilen taş ambarlar, Anadolu ticaretini elinde bulunduran Rum ve Ermeniler tarafından buğday, tiftik, yapağı gibi zirai mahsullerin depolanıp İstanbul’a sevk yeri olarak kullanıldı.
Polatlı isminin kökeni, Osmanlı belgelerinde geçen “Polad” kelimesine dayanıyor. Farsça kökenli olan "Polad" kelimesi, "demir" ve "kuvvetli" anlamlarına gelir. Bu terim, Osmanlı döneminde Ulu-Yörük ve Aydın-Beylü kabilelerine mensup Türkmen Yörük cemaatleri için kullanılmıştır.
1530 yılına ait Tapu Tahrir Defteri’ne göre Ankara Livası dahilinde bulunan Padişah Hasları arasında, Seferihisar (Sivrihisar) kazası sınırları içinde yer alan ve Erkonmadı adlı kişiye "tımar" olarak verilen Aydın-Beğlü kabilelerinin geliri, daha sonra Haymana’ya dahil edilmiştir. Bu kabileler arasında yer alan üç “Polad” cemaatinin nüfus ve vergi miktarları şöyle sıralanmıştır:
- Cemaat-i Öksüz nâm-ı diğer Polad: 19 hane, 15 bekar erkek, toplam gelir 674 akçe.
- Cemaat-i Poladlu: 8 hane, 7 bekar erkek, 1 imam, toplam gelir 364 akçe.
- Cemaat-i Polad an-cemaat-i Aydın-Beğlü: 2 hane, 5 bekar erkek, toplam gelir 14 akçe.
Başkent Ankara'nın tahıl ambarı olarak bilinen Polatlı, tarihî ve kültürel zenginlikleriyle dikkat çekerken aynı zamanda İlk Tunç Çağı’ndan itibaren tarıma elverişli ve bereketli topraklara sahip olmasıyla da insan yerleşimi için ideal bir ortam sunar.
Fars dilindeki karşılığıyla “demir, çevik ve kuvvetli” anlamlarına gelen Polatlı, bu nitelikleriyle de tanınır. İlçe sakinleri, güçlü ve kuvvetli özellikleriyle bilinirken, Polatlı’nın tarımsal zenginlikleri başta Ankara olmak üzere tüm ülkeye önemli katkılarda bulunmayı sürdürür.
