Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın katkılarıyla, Kültür Sanat Muhabirleri Derneği tarafından bu yıl 5’incisi düzenlenen Medya, Kültür Sanat ve Turizm Buluşmaları, Kars gezisinin ardından Ardahan’da devam ediyor. 3000 yıllık bir geçmişe sahip olan Ardahan, tarihi ve kültürel zenginlikleriyle dikkat çekiyor.
Ardahan İl Kültür Müdürü Uğur Dede, Kültür Sanat Muhabirleri Derneği ile birlikte Ardahan ili hakkında önemli bilgiler paylaştı. Damal Bebekleriyle ünlü olan Ardahan’ın Damal ilçesi ve yöresi, Orta Asya’dan Avrupa’ya göç eden Türk boylarının geçiş güzergahında bulunan önemli bir yerleşim alanıdır. Yöre halkı, Türkmen olup günümüze kadar gelenek ve göreneklerini korumuştur. Bu bölgenin en dikkat çekici özelliklerinden biri, yörede yaşayan kadınların Orta Asya Oğuz Türklerinin kıyafetlerini kullanmalarıdır. Bu kıyafetler; üçetek, gömlek, önlük, şalvar, cepken, yelek, göğüslük, tor, fes, takke ve kolçak gibi parçalardan oluşur. Günümüzde bu giysiler, Damal bebekleri üzerine giydirilerek sunulmaktadır. Ayrıca, Damal Bebekleri, 1996 yılında Japonya’da gerçekleştirilen “Yöresel Folklorik Bebekler” yarışmasında el emeği kategorisinde dünya birincisi olmuştur.
Damal Bebek Evi yetkilisi Melek Hocaoğlu, Ardahan’ın ünlü Damal Bebeklerinin önemine dair önemli açıklamalarda bulundu. Hocaoğlu, “Damal Bebekleri dört çeşitten oluşmaktadır. Bunlar; kadın bebek, kız bebek, yaşlı bebek ve gelin bebeklerdir. Kadınlar evli olduğu zaman başına örtü örter ancak, kızlarda bu örtü yoktur. Kızların saçları örgülü ve boncukludur. Kadınlar üç etek denilen etek giyerken, kızlar normal etek giyer ve 7 renk kurdele ile süslenir. Yaşlı bebeğin kıyafetleri koyu renkli tor diye isimlendirilen kumaştan oluşur. Bu kumaştan yapılan kıyafete döşlük denilmektedir. Yaşlı kadınlar ya da dul kadınlar daha koyu renkler giyinir” ifadelerini kullandı.
MOTİFLERİN DİLİNDEN DUYGULAR
Hocaoğlu, kıyafetlerde bulunan iki çengel motifine de değindi:
“Buradaki çengel her yerde farklı isimlerle anılsa da, örneğin; karga kanadı, aslan pençesi, kuş boynuzu çengel diye, anlam olarak aynıdır. Bu çengel güç anlamındadır ve erkeği simgeler. 'Erk' demek erkek anlamına gelir. Kadınla erkeğin bir olduğunu anlatan bir şeydir. Kadınla erkek bütün olduğu zaman yapamayacakları bir şey yoktur. Bu da aileyi anlatır. Erkek ve kadın bir arada olduğunda aile oluşur. Ailede kadın mutluysa inanın ki yapamayacağı hiçbir şey yoktur. Ancak kadın mutsuzsa, bu çengeller dışa doğru işlenir ve mutsuzluğu anlatır. Mutlu olduğu zaman ise bu çengeller içe doğrudur.”
KADINLARIN MOTİFLERLE İLETİŞİMİ
Hocaoğlu, Anadolu'da kadınların rahat konuşamadığı için, duygularını kıyafetleriyle ya da motiflerle ifade ettiğini belirtti:
“Eskiden büyüklerimize karşı saygıdan dolayı bayanlar erkeklerin, büyüklerin yanında asla konuşmazdı. Bu yüzden duygularımızı nasıl ifade ederdik? Ya halıya, ya kilime ya da yaptığımız motiflere duygularımızı, kızgınlıklarımızı, mutluluğumuzu, sevincimizi işlerdik. Ve bu şekilde karşı tarafa ifade ederdik. Anlaşılır bir şekilde oluyordu aslında. Belki de bu çok güzel bir şeydi. Eskiyi anlatınca hoşuma gidiyor. Şimdi bazen diyorlar ya 'konuşun, neden konuşamıyorsunuz?' ama o zamanlar saygı çok farklıydı. Derdini sembollerle anlatırdık ve bu sembolleri anlayacak birileri olurdu. Burada gerçekten çok estetik bir iletişim vardı ve kavga yoktu. Anlatma ve anlama vardı. Eğer halden anlamıyorsa kıyamet kopardı. Mesela yaptığımız işlerle duygularımızı ifade ederdik.”
