Başkent Ankara'nın tarihi evleriyle, kurusuyla, havucuyla ünlü ilçesi Beypazarı, tarihî İpek Yolu üzerinde yer alarak ticaretin merkezi olduğu kadar, zarafetin ve ustalığın birleştiği telkâri sanatıyla da Anadolu’nun en özel duraklarından biri olarak biliniyor. İnce gümüş tellerin sabır ve titizlikle birleştirilerek sanat eserine dönüştüğü bu kadim zanaat, Beypazarı’nın adeta kültürel kimliğinin temel taşlarından birini oluşturuyor.
30 ila 65 mikron kalınlığındaki tellerin kullanıldığı telkâri tekniklerine "filigran" adı da verildiği biliniyor. Farsça'da "örme" anlamına gelen “kari” kelimesinden türetilmiş, Arapça'da ise “vav işi” olarak bilinen Telkâri, M.Ö 3000'lere kadar uzanan bir geçmişe sahip. Anadolu'da ise bu ince işçilikle yapılan zanaata halk arasında "çift işi" denir. Telkâri, özellikle Musul ve Suriye'de “Şam işi” olarak bilinirken, her bölgeye özgü farklı adlarla anılıyor.
Orta Doğu’da doğan ve zamanla Avrupa’da Sicilya ve Venedik gibi bölgelerde yaygınlaşan bu sanat, Türkiye’de özellikle Mardin ve Beypazarı gibi kültürel merkezlerde yaşatılmaya devam ediyor. Beypazarı'na özellikle Ahilik teşkilatı aracılığıyla kazandırılmış olan telkâri, ilçede yıllar içerisinde ustaların elinde gelişerek zarif bir mirasa dönüştü.
AHİLİK TEŞKİLATI ARACILIĞIYLA KAZANDIRILDI
Kadim ilçede gümüş madeni olmamasına rağmen farklı illerden getirilen saf gümüşlerin burada büyük bir ustalıkla işlendiği görülüyor. Tel hâline getirilen gümüşler, zarif ve özgün tasarımlarla kemer, kolye, broş ve sembolik “tılsım” kolyeler gibi eşsiz takılara dönüştürülüyor. Telkâri ustaları, gümüş telleri adeta bir sanat eseri gibi ince ince örerek motifler yaratıyor. Elde edilen bu motifler, Türk-İslam kültüründen ilham alınarak tasarlanmış olup her biri Türk sanatının ince zevkini yansıtıyor.
Bugün Beypazarı’nda yeniden canlandırılan geleneksel çarşılar, telkâri ustalarını bir araya getiriyor. Usta-çırak ilişkisiyle bu sanatın gelecek nesillere aktarılması hedeflenirken, büyük bir özenle işlenmiş gümüşler turistlerin yoğun ilgisini çekiyor.
Bir telkâri ustasının dediği gibi, “Her bir gümüş tel, sabırla işlenerek bir sanat eserine dönüşür.” Beypazarı, bu sabır ve zarafetin simgesi olan telkâri sanatıyla hem geçmişini geleceğe taşıyor hem de Anadolu’nun sanat mirasını dünyaya tanıtıyor.
